یزد نگار

سرعت زیاد در زندگی امروزی، گرفتاری و مشکلات و هزاران دلیل دیگر، باعث شده تا از کنار بسیاری از مسائل بارها و بارها عبور کنیم، بدون آنکه فرصت فکر کردن در مورد آن را به خود دهیم. خود من بارها از کنار مدرسه و میدان مارکار گذشته‌ام، اما هیچگاه به آن توجه کافی نداشته‌ام. چند روز پیش از کنار میدان مارکار می‌گذشتم نگاهم به سمت دبیرستان مارکار جلب شد، یادم آمد سال اول دبیرستان در آنجا درس می‌خواندم، گرچه هرچه فکر کردم، اسامی مدیر مدرسه، ناظم و.. را به یاد نیاوردم، اما تصمیم گرفتم در اسنادی که جمع آوری کرده‌ام، به دنبال اطلاعاتی درباره مجموعه مارکار و چگونگی ساخت آن بگردم.

مجموعه مارکار (پرورشگاه - آموزشگاه - برج ساعت) در تاریخ نهم آبانماه ۱۳۷۷ با شماره ۲۱۴۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

اولین عکسی که پیدا کردم، مربوط به پشوتن جی دوسابایی مارکار بود، به عنوان موسس و بانی مجموعه مارکار و کسی که به خاطر عمل خیرش هیچگاه به فراموشی سپرده نشده و نخواهد شد.

در این عکس ایشان در جمع دانش آموزان و معلمان آموزشگاه مارکار، برروی پله‌های سالن جماعت آموزشگاه نشسته‌اند، البته به دلیل اینکه اجازه انتشار عکس را نداشتم، قسمتی از آن را اینجا قرار داده‌ام.

می‌توانید اطلاعات تقریبا کامل و خوبی از بانی مجموعه مارکار را در این صفحه مطالعه نمایید و یا با جستجوی ساده در اینترنت بسیاری از سایتهای زرتشتی درباره ایشان مطلب نوشته‌اند.

 

 

یا عکس زیر که در کتاب عبدالحسین آیتی و در سال ۱۳۱۷ خورشیدی (بنا به نوشته ای در اول مهرماه و شروع مدارس) به چاپ رسیده و متاسفانه عکس چاپ شده در کتاب کیفیت ندارد، اما میتوانید اصل این عکس را در محل نگهداری اسناد و مدارک یزد (واقع در خانه لاریها) بیابید.
 

 

و یا عکس زیر که بنا به نوشته زیر عکس، مربوط به مهرماه ۱۳۲۲ است:

 

بهتر است ابتدا پلانی از مجموعه مارکار را ببینید:
 

 

البته زمانی که من در آنجا درس می‌خواندم (در حال حاضر نیز به همین روال است) از قسمت‌های مختلف مجموعه استفاده کامل نمی‌شد و قسمت زیادی از آن بلا استفاده رها شده بود. در کنار حیاط مجموعه کلاسهای ناهماهنگ با ساختمان اصلی ساخته‌ بودند و در آنجا درس می‌خواندیم.

نوع معماری آموزشگاه، کاملا ایرانی است.بر خلاف نظر بعضی دوستان که معماری آن را خاص دوره پهلوی میدانند، اغلب تزئینات نمای آن اختصاصی خود مدرسه است و سعی شده از نمادهای ایرانی استفاده فراوانی شود، مخصوصا در نمای سالن جماعت آموزشگاه.

نمای سالن جماعت را در تصاویر زیر ببینید:
 

 

 

یکی از موارد زیبایی که می توان در این مجموعه دید، راهروها و رواقهای اتصال دهنده بین فضاهای اصلی هستند که تجربه حرکت در این روقها و دید به حیاط مجموعه را در زمان تحصیل داشتم و بسیار برایم لذتبخش بود.

عکسهای زیر گویای مطلب هستند:
 

 

و عکس زیر نیز از نمای اصلی مجموعه است، بعدها متوجه شدم که 18 ستون در نمای این مجموعه تخریب شده و برای همین پیوستگی نما از دست رفته است، اما نمیدانم تخریب این ستونها در چه سالی و به چه دلیل بوده است.
 

 

به عکسهای زیر توجه کنید:

در عکس زیر ستونهای تخریب شده کاملا مشخص هستند.
 

 

عکس جالب دیگری که در سایت oshihan دیدم، قابی از نمای آموزشگاه مارکار را به نمایش میگذاشت، گرچه تصویر کم کیفیت است، اما میتوان به ساختار و پیوستگی نمای آموزشگاه قبل از تخریب ستونها پی برد.
 

 

عکس زیر نیز نمای کامل آموزشگاه را نمایش میدهد:
 

 

در مجموعه عکسهایم به عکس زیر دست یافتم که مربوط به آموزشگاه مارکار است و محصلان دختر را در صف‌های منظم نمایش می‌دهد.اما نمیدانم مربوط به چه سالی است.
 

 

عکسهای زیر دبستان دخترانه مارکار را تقریبا در سال 1317 نمایش می‌دهد.
 

مجموعه مارکار از منظر هوایی نیز دیدنی است، مخصوصا زمانی که از زاویه خوبی تهیه شده باشد. عکس زیر، یکی از مجموعه عکس‌های مهدی خبره دست است که در سال ۸۶ از یزد عکسبرداری کرده است و سه بعدی زیبایی را از مجموعه مارکار نمایش می‌دهد.
 

 

عکس زیر در سال ۱۳۳۵ از مجموعه مارکار تهیه شده و به خوبی مجموعه مارکار و میدان را نمایش میدهد:
 

(برای بزرگنمایی بر روی عکس کلیک کنید)
 

از آموزشگاه ماکار که بگذریم، باید اشاره‌ای به ساعت مارکار یا گاهنمای فردوسی داشته باشیم. البته این ساعت همراه مجموعه مارکار افتتاح نشده و طبق کتیبه‌ای که دارد در ۴ آبان سال ۱۳۲۱ خورشیدی افتتاحیه آن بوده است.(توجه داشته باشید که ساخت برج ساعت از چندین سال قبل شروع شده بوده است)
 

 

در تصویر زیر نمای سه بعدی ساعت را میبینید:
 

 

عکس زیر که تاریخ آن باید از سالهای ۱۳۱۷ به بعد باشد، کارگران شهرداری را نمایش می‌دهد که عملیات گلکاری و زیباسازی میدان را شروع کرده‌اند. متأسفانه در مرکز اسناد ملی یزد دیدم که تاریخ عکس را به اشتباه ۱۳۱۳ خورشیدی درج کرده، در صورتیکه آقای مارکار در سال ۱۳۱۵ خورشیدی هنوز دستگاه اصلی ساعت را تحویل بلدیه یزد نداده بودند. برای مثال به جمله کوچکی در نامه زیر توجه کنید:

وزارت داخله - اداره شهرداری یزد - تاریخ 1315/7/9
آقای سرو تیرانداز لهراسبی مدیر موسسات خیریه پشوتن جی مارکار
در پاسخ به .....
.... برای عملی شدن منظور اقدامات اولیه شده نقشه ترسیم و به مرکز ارسال گردیده هرچه زودتر ساعت برسد عملیات را تسریع خواهد کرد لهذا بدون تردید ساعت را تحویل گرفته وارد نمایید که خسارتی به آقای مارکار وارد نشده باشد.
امضا:رضا حکمت

 

اصل این عکس متعلق به خانم بی بی زینب مرآت است که وبلاگ شاهکاری را در زمینه پژوهش یزد دارند و پیشنهاد میکنم اگر علاقه به پیشینه شخصیتهای یزد دارید، این وبلاگ را حتما مطالعه نمایید.

در سال ۱۳۱۳ تصمیم برآن بود که ساعت اهدا شده توسط پشوتن جی مارکار، در میدان پهلوی (میدان شهید بهشتی) نصب شود که بعدها و طی مکاتبات انجام شده توسط بلدیه، تصمیم عوض شد و قرار شد میدانی جلوی مجموعه مارکار بر سر راه کرمان، احداث شود و ساعت را در آنجا نصب نمایند. این تصمیم نگرانیهایی را برای آقای مارکار نیز به وجود آورده بود، مانند تخریب برج بر اثر عبور وسایل نقلیه سنگین که به طرف کرمان می‌رفتند. البته بلدیه آنروز تلاش زیادی برای رفع این نگرانیها کرد.

به پاسخ شهرداری در رابطه با آبیاری میدان توجه کنید:
... در قسمت آب بر حسب تحقیقاتی که شد، آب اگر به میدان جدید التاسیس مارکار بدوا" جاری شود، چون قدری نسبت به میدان پهلوی گودتر است، دیگر آب به میدان پهلوی مشرف و جاری نمی‌شود ولی شهرداری اطمینان می‌دهد در روزهایی که آب به میدان پهلوی جاری می‌شود، میدان مارکار هم مشروب گردد، البته شهرداری خیابان و میدان جدید را گل کاری خواهد کرد و حفظ و آبپاشی آن به عهده شهرداری است.
امضا:رضا حکمت

عکس زیر نمای کامل میدان را نمایش میدهد. احتمالا این عکس در دهه بیست ثبت شده باشد.
 

منبع عکس: صفحه اینستاگرام yazd_history

 

تصاویر زیادی از داخل برج ساعت را میتوانید با یک جستجو ساده در اینترنت پیدا کنید. چند عدد از عکسها را با ذکر منبع اینجا قرار میدهم

 

 

دستگاه ساعت مارکار محصول کارخانه j.Smith & Sons (Smith of Derby) است که اولین بار در سال 1864 میلادی (1242 شمسی) مورد استفاده قرار گرفت. کوک کردن این دستگاه بوسیله تعادل بین دو وزنه (یکی سبک‌تر و یکی سنگین‌تر) انجام می‌شود که با رها شدن وزنه ساعت کار می‌کند. زمانیکه وزنه به پایین ترین حد خود رسید، کوک تمام شده و تا زمان کوک مجدد کار نمی‌کند، ساعت مارکار به صورت تقریبی هفته ای یکبار احتیاج به کوک کردن دارد.

تصویر زیر نمای کلی از دستگاه ساعت را نمایش می‌دهد.

 

 

تصویر زیر، نمای کلی ساعت مارکار را نمایش میدهد.

 

تارنمای خبری تحلیلی برساد

 

 

تصویر زیر از ویکی پدیا گرفته شده.

 

 

در میانه عکس‌ها، عکس زیر نیز برایم جالب بود که در سال ۱۳۵۷ خورشیدی تهیه شده است:

 

عکس زیر نمای کامل و فعلی ساعت مارکار را نمایش میدهد:
 

 

عکس زیر نمای بزرگتری از ساعت و عقربه هایش را نمایش میدهد.
 

 

البته بسیاری از مطالب و عکسهای جالب باقی ماند، اما امیدوارم در اولین گشت گذار یزدنگار در شهر به شما خوش گذشته باشد، منتظر گشت و گذارهای بعدی یزدنگار در استان و شهر یزد باشید.
نظرات شما یاری دهنده یزدنگار است.

 

لینک ثابت مطلب : yazdnegar.ir/post/149